Περίπου 240 χιλιόμετρα από την Αθήνα προς την Καρδίτσα, τα Τρίκαλα και τα Μετέωρα και σε απόσταση 36 χμ μετά την πρωτεύουσα της Φθιώτιδας, τη βασίλισσα της Ρούμελης Λαμία, φτάνουμε στο Δομοκό. Η όμορφη και γραφική κωμόπολη του Δομοκού είναι χτισμένη στη θέση της αρχαίας Ακροπόλεως των Θαυμακών, ερείπια της οποίας σώζονταν μέχρι τους Βυζαντινούς χρόνους. Αργότερα στην ίδια θέση χτίστηκε Φράγκικο κάστρο ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι τις μέρες μας. Στη δυτική πλευρά σώζονται ακόμη τα κυκλώπεια τείχη. Η ευρύτερη περιοχή μνημονεύεται από το Στράβωνα, τον Ξενοφώντα, τον Λίβιο και άλλους ιστορικούς αλλά και μια σειρά από περιηγητές του 17ο και 18ο αι. Ο Δομοκός υπήρξε και είναι το κέντρο της εμπορικής ζωής της περιοχής εδώ και αιώνες. Υπάρχουν πολλές δημόσιες υπηρεσίες (ειρηνοδικείο, αστυνομία, ταχυδρομείο, εφορία κ.α.), καθώς επίσης τράπεζες και ένα πλήθος καταστημάτων πάσης φύσεως που καλύπτουν τις ανάγκες των κατοίκων και των διερχομένων. Σύμφωνα με την απογρα
φή του 2001 ο πληθυσμός του είναι 1.556 κάτοικοι. Η πόλη πήρε το όνομα της από την αρχαία πόλη Θαυμακία ή Θαυμακό, την Ομηρική "Θαυμακίη" που οφείλει το όνομά της στο Θαυμακό, πατέρα του Ποίαντα και παππού του Φιλοκτήτη, και ήταν χτισμένη στην ίδια θέση. «Πανώριο το αγνάντεμα σ ΄του Δομοκού το κάστρο, χωρίς αντάρα στην ψυχή και γύρω με ηλιοφώς», υμνεί ο άξιος παιδαγωγός κι εμπνευσμένος συγγραφέας, ο αλησμόνητος Αθ. Ζορμπάς.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη ετυμολογία το όνομα προέρχεται από την "θαυμάσια" θέα που είχε η θέση προς τον θεσσαλικό κάμπο που απλώνεται εμπρός της σαν ήρεμη και γαλήνια θάλασσα.
Ο Δομοκός αποτέλεσε μέλος της Αιτωλικής Συμπολιτείας και στο πέρασμα των αιώνων καταλήφθηκε από Ρωμαίους, Γαλάτες, Φράγκους, Τούρκους κ.α. Κατά τον μεσαίωνα παρουσίασε μεγάλη ακμή και ήταν μια από τις πόλεις που ανήκαν στη γυναίκα του αυτοκράτορα Αλέξιου Γ΄, αυτοκράτειρα Ευφροσύνη. Μετά την κατάληψη του Βυζάντιου από τους Φράγκους και τη διανομή του, ο Δομοκός περιήλθε στην εξουσία του βασιλιά της Θεσσαλονίκης Βονιφατίου. Στα τέλη του 1393 ο Δομοκός καταλήφθηκε μαζί με τα Φάρσαλα από τους Τούρκους και τον Βαγιαζήτ Α΄, καθώς έλειπε ο τοπικός ηγεμόνας Πιγκέρνης και οι κάτοικοι συνθηκολόγησαν.
Η περιοχή διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην επανάσταση του 1821 και στις εξεγέρσεις που ακολούθησαν, απελευθερώθηκε όμως οριστικά στις 6 Αυγούστου του 1881. Οι Τούρκοι επανακατέλαβαν το Δομοκό το 1897 και τον κατείχαν για ένα χρόνο, ύστερα από σφοδρή μάχη: O Ελληνικός στρατός που είχε υποχωρήσει από τα θεσσαλικά σύνορα εγκαταστάθηκε αμυντικά στο οροπέδιο του Δομοκού. Ο Τούρκικος στρατός πέρασε από εκεί ύστερα από πολλές μέρες με σκοπό να κυκλώσει τον Ελληνικό στρατό πράγμα το οποίο πέτυχε. Οι Έλληνες μάχονταν με δύναμη αλλά άρχισαν να εξαντλούνται με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να τους απωθήσουν από τις διαβάσεις του όρους Κασιδιάρης και στο τέλος τους καταδίωξαν σκορπίζοντας τον όλεθρο.
Για ιστορικούς και όχι μόνο λόγους αξίζει να υπογραμμίσουμε την παρουσία του τάγματος των Ιταλών φιλελλήνων, ερυθροχιτόνων, υπό τις διαταγές του στρατηγού Riccioti Garibaldi, οι οποίοι πολέμησαν γενναία στο πλευρό των Ελλήνων μαχητών.
Κατά Στη διάρκεια του Β΄ παγκόσμιου πόλεμου ο Δομοκός και κατ' επέκταση η επαρχία Δομοκού με τα χωριά της έδωσαν ηχηρό παρών στον αγώνα κατά του ναζισμού φασισμού.
Το όνομα του Δομοκού δώθηκε σε Ακταιωρό του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού - (Α/Κ 332, ML 232, Ακταιωρός (ML) τύπου FAIRMILE-B). Παραχωρήθηκεαπό το Βρετανικό Ναυτικό (δανεισμός) στις 05/07/1945. Ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία «UK - Strawberry Vale, Twickenham Glasqow». Καθελκύστηκε το 1941. Εκτόπισμα : 65ΤΝ - Διαστάσεις : 112Χ18Χ9 Πόδια - Ιπποδ. : 1200HP - διπλέλικο - Ταχύτητα : 18 κόμβους (καύσιμο βενζίνη) - Οπλισμός : 1 πυροβόλο 40 χιλιοστών, 2 πυροβόλα 20 χιλιοστών, 4 πυροβόλα. Είχε τη δυνατότητα να εκτελέσουν και παράκτιο αλιεία αγκυροβολημένων ναρκών. Χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα κατά τη διάρκεια του εμφυλίου και στις επιχειρήσεις ναρκαλιείας των Ελληνικών θαλασσών. Η ονομασία ΔΟΜΟΚΟΣ δεν είχε χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν σ' άλλο πλοίο του ναυτικού. Επεστράφη στην Βρετανία το 1952.
Ο Δομοκός υπήρξε πρωτεύουσα του τότε δήμου Θαυμακών από το 1883 ως το 1912.
Μνημεία – Αξιοθέατα του Δήμου Δομοκού
Οικιστικά λείψανα νεολιθικής εποχής σώζονται σε πολυάριθμους λοφίσκους (Tούμπες ή Mαγούλες) που έχουν εντοπιστεί σε διάφορα σημεία της ευρύτερης περιοχής του Δομοκού. H Aρχαία Θαυμακός, το μεσαιωνικό Κάστρο του Δομοκού, χτισμένο στη θέση αρχαίας ακρόπολης, το κουδουνιστό πηγάδι του Δομοκού, που ακόμη και σήμερα είναι ανεξερεύνητο, τα Kυκλώπεια τείχη, το Στρογγυλόκαστρο η Αγία Παρασκευή και ο Προφήτης Hλίας είναι από τα σημαντικότερα αξιοθέατα, όπως επίσης το Τούρκικο χαμάμ, η Βρύση με την Αραβική επιγραφή κοντά στην πλατεία και το Μνημείο των Γαριβαλδινών της μάχης του 1897. Aξίζει ακόμη να επισκεφθείτε τον παραδοσιακό νερόμυλο και το καμπαναριό του Aγίου Γεωργίου στη Φιλιαδώνα, το λαογραφικό μουσείο του Bουζίου και τους αρχαιολογικούς χώρους της αρχαίας Mελιταίας, οι επιγραφές, οι επιτύμβιες στήλες και τα ευρήματα της οποίας, εκτίθενται στο Aρχαιολογικό Mουσείο Λαμίας, καθώς και της Ακρόπολης του αρχαίου Eρινεού (κοντά στο Πετρωτό).
Οι αρχαιολογικοί χώροι είναι ανεκμετάλλευτοι τουριστικά και
δύσκολα επισκέψιμοι, μπορείτε όμως να τους γνωρίσετε αν είστε λάτρεις της…πεζοπορίας!!!
δύσκολα επισκέψιμοι, μπορείτε όμως να τους γνωρίσετε αν είστε λάτρεις της…πεζοπορίας!!!
Πολιτιστικά – Εκδηλώσεις
Παραδοσιακά κούλουμα την Kαθαρή Δευτέρα στο Δομοκό, Φεστιβάλ χορευτικών συγκροτημάτων απ΄ όλη την Eλλάδα στη γιορτή του Aγ. Γεωργίου στο Bούζι. Aναβίωση της δημοτικής παράδοσης κάθε δεκαπενταύγουστο με χορούς και τραγούδια (Nεοχώρι). Eπίσημη γιορτή της μάχης της 7ης Mαρτίου 1878 (Άνω Παλαμά) και γιορτή της Aγ. Παρασκευής με πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων (Δομοκός).
Γαστρονομία – Ψυχαγωγία στο Δομοκό
Eξαιρετικές ποικιλίες ντόπιου κρασιού σε συνδυασμό με τα νοστιμότατα επίσης ντόπια κρεατικά και τυροκομικά προϊόντα της περιοχής (παραδοσιακή φέτα και κατίκι) προσφέρονται στον επισκέπτη.
Σήμερα λειτουργούν όλες της ώρες της ημέρας και ως αργά το βράδυ, αρκετά καταστήματα με φαγητό στην ευρύτερη περιοχή (Zoo-farm, Kanelis-Vilage) αλλά και εντός του Δομοκού, όπως «το Μάτι» του Ζήση Παναγιωτόπουλου, ο επίσης φίλος Ηλίας Κοντοκώστας, γνωστότερος ως «Μάγος» (σίγουρα των γεύσεων!!!), η Ταβέρνα του Κώστα στο κτήριο του παλιού Δημαρχείου στην κεντρική πλατεία του Δομοκού κ.α. Που θα μείνετε στο Δομοκό Ένα από τα βασικότερα προβλήματα στην ευρύτερη περιοχή ήταν αυτό της διαμονής καθώς δεν υπήρχε οργανωμένη ξενοδοχειακή μονάδα. Σήμερα έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες τόσο από ιδιώτες όπως η επιχείρηση «το Μάτι» - Παναγιωτόπουλος με ενοικιαζόμενα δωμάτια όλες τις εποχές του χρόνου αλλά και της ενορίας της Αγίας Παρασκευής και του αξιέπαινου εφημέριου κ.κ. Νικολάου που κατασκεύασαν και λειτουργούν δίπλα στον ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής ένα εξαιρετικό ξενώνα.
Δημήτρης Β. Καρέλης