Η απελευθέρωση του Δομοκού από τους Γερμανούς κατακτητές το 1944
Γράφει ο Δημήτρης Β. Καρέλης
Το ημερολόγιο έγραφε Σάββατο 21 Οκτωβρίου 1944, όταν από την κατεχόμενη πόλη του Δομοκού, αποχώρησαν διωκόμενα τα ναζιστικά-χιτλερικά στρατεύματα των Γερμανών κατακτητών. Οι Γερμανοί είχαν αποχωρήσει από τη Λαμία, ανήμερα της γιορτής του πολιούχου της, Ευαγγελιστή Αγίου Λουκά, ξημερώματα της 18ης Οκτωβρίου 1944, με κατεύθυνση βόρεια, προς το Δομοκό.
Τμήματα της XIII Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, αφού απελευθέρωσαν τη Λαμία, κινήθηκαν και τρεις μέρες αργότερα εισέρχονταν στον ελεύθερο Δομοκό. Εν το μεταξύ μια μέρα πριν, στις 20 του Οκτώβρη, αντάρτικα τμήματα προξένησαν σοβαρές απώλειες στις οπισθοφυλακές των προς Δομοκό υποχωρούντων Γερμανών. Τα αγγλικά στρατεύματα, τα οποία ήταν εντεταλμένα για τη δίωξη των Γερμανών, κατέφτασαν στο Δομοκό με αρκετή καθυστέρηση, ανήμερα του Αγίου Δημητρίου, 26 Οκτωβρίου 1944.
Ένα μήνα νωρίτερα, οι Γερμανοί είχαν εγκαταλείψει τα σημαντικότατα για κείνους μεταλλεία Ομβριακής Δομοκού, τα οποία κατέλαβαν τμήματα του ΕΛΑΣ. Τον Αύγουστο του 1944, στην μηνιαία έκθεση των κατακτητών προς την γενική τους διοίκηση, ανέφεραν ότι: «Ως αποτέλεσμα των στρατιωτικών γεγονότων, η εξόρυξη μεταλλεύματος έκλεισε οριστικά», ενώ σύμφωνα με τις διαταγές, το ορυχείο των Μεταλλείων Ομβριακής Δομοκού ήταν το τελευταίο που έκλεισε, το μεσημέρι της 1ης Σεπτεμβρίου 1944. Από το Μάρτιο του 1942, τα δύο μεγαλύτερα ορυχεία χρωμίου της χώρας, ο Δομοκός και το Τσανγκλί, δούλευαν σχεδόν κανονικά. Συνολικά, από τον Ιανουάριο του 1942 έως την 1η Σεπτεμβρίου 1944, στον ελληνικό χώρο, 119.700 τόνοι μεταλλεύματος χρωμίου εξορύχθηκαν και μεταφέρθηκαν στο Τρίτο Ράιχ. Το 52% της παραγωγής προήλθε από το ορυχείο του Δομοκού. Έτσι, ο χαλυβουργικός κολοσσός Krupp, εξασφάλισε την εξόρυξη χρωμίου για όλη τη γερμανική πολεμική βιομηχανία. Οι Γερμανοί, χρησιμοποιούσαν ως εργάτες στα καταναγκαστικά έργα των Μεταλλείων Δομοκού, κυρίως Εβραίους και πολιτικούς κρατούμενους.
Οι Γερμανοί κατακτητές, δύο φορές, κατά το 1943 και 1944, ενήργησαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή του Δομοκού. Τα γερμανικά αντίποινα ήρθαν ως απάντηση σε σποραδικές, αλλά όχι ασήμαντες, ανταρτικές ενέργειες στην ευρύτερη περιοχή.
Οι Γερμανοί, ανατίναξαν φεύγοντας κάποιες γέφυρες, αλλά και υλικοτεχνικές υποδομές στο σιδηροδρομικό δίκτυο, από το Κούρνοβο ως το σταθμό του Δομοκού.
Οι βάναυσοι χιτλερικοί-ναζί εισβολείς, κατέκτησαν και λεηλάτησαν τη χώρα μας, με απώτερο σκοπό και στόχο να δημιουργήσουν μια νέα αποικία στα Βαλκάνια και στον Ευρωπαϊκό νότο, με ολέθριες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής από το 1941 έως το 1944, πάνω από εκατό χιλιάδες αντιστασιακοί και αθώοι πολίτες έπεσαν θύματα της ναζιστικής τρομοκρατίας, περίπου το 90% του εβραϊκού πληθυσμού δολοφονήθηκε και χιλιάδες Έλληνες πέθαναν από την πείνα και το ψύχος. Λεηλάτησαν τον πλούτο της χώρας, αφαίρεσαν και έκλεψαν αρχαιότητες, κατέστρεψαν υποδομές, ορυχεία και δάση, σκότωσαν αθώους ανθρώπους, γέρους και παιδιά, κατέκαψαν και κατέσκαψαν πόλεις και χωριά. Οι μισές βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις, τα τρία τέταρτα του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου και τα εννέα δέκατα του εμπορικού στόλου, είχαν καταστραφεί όταν οι Ναζί αποχώρησαν.
Απότοκο όλων αυτών ήταν και ο λανθάνων Εμφύλιος Πόλεμος που ξεκίνησε το Φθινόπωρο του 1943 και ξέσπασε για πρώτη φορά με τη μάχη της Αθήνας τον επόμενο χρόνο, αμέσως μετά την απελευθέρωση (Δεκεμβριανά 1944), με ολέθριες συνέπειες για τον τόπο.
Ωστόσο, το ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων από τους Γερμανούς, αποτέλεσε ζήτημα ταμπού για πολλές δεκαετίες, καθώς η γερμανική και ελληνική ελίτ, προτίμησαν την συγκάλυψη του θέματος, ο καθένας για τους δικούς του λόγους…
