Η Τσικνοπέμπτη στη Ρούμελη
Του Δημήτρη Β. Καρέλη*
© Copyright, 2021.
Το Μάρτιο πέφτουν συνήθως οι Μεγάλες Απόκριες, καθώς, όπως λέει η παροιμία: «λείπει ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή;». Η αρχή του Τριωδίου αρχίζει να γίνεται αισθητή κυρίως την Πέμπτη της Κρεατινής εβδομάδας, την Τσικνοπέμπτη ή Τσικνοπέφτη. Τούτη τη μέρα, ακόμη και ο πιο φτωχός θα «τσικνίσει τη γωνιά του», θα ψήσει στη φωτιά κι η τσίκνα απ’ το ψημένο, συνήθως χοιρινό κρέας, θα μοσχοβολήσει τον αέρα. Στην Κεφαλονιά λέγεται και Μουρδουλοπέφτη. Η λεγόμενη και «Πέμπτη της τσίκνας», οφείλει τ’ όνομά της κατά μία εκδοχή, στην τσίκνα ή κνίσα, που ανέδιδε το λιώσιμο του λίπους των γουρουνιών που έσφαζαν τις αποκριές, σε πολλές περιοχές της Στερεάς Ελλάδας, καθώς «την ημέρα αυτή λειώνουν τ’ αλείμματα , το χοιρινό λίπος και βγάζει τσίκνα».
Όλο το χωριό γέμιζε κάπνα και τσικνάδα, απ’ τη μυρωδιά του καιόμενου λίπους ή κρέατος. Σε κάποιες περιοχές της Ρούμελης, όπως και στην Ήπειρο, κάθε νοικοκυρά ήθελε να πλάσει την παχύτερη Τσικνοπεφτίσια πίτα, την οποία θα έστελνε στο εργαστήρι του άντρα της.
Κατά το πανάρχαιο έθιμο, που κληροδοτήθηκε στην Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη, κάθε σπίτι έπρεπε να ψήσει λίγο κρέας στα κάρβουνα, λόγω της επερχόμενης Μεγάλης Σαρακοστής κι οι νοικοκυρές, άφηναν εθιμικά λίγο φαγητό στη χύτρα ή το τσουκάλι να τσικνίσει, να κολλήσει δηλαδή στον πάτο του σκεύους, ώστε να μυρίσει το σπίτι τσίκνα, είτε ήταν κρέας, είτε ένα απλό ρυζάκι με τσιγαρισμένο λίπος.
Τη μέρα ετούτη ξεκινούσε και το παλιό έθιμο της παρωδίας του «βλάχικου γάμου», που γινόταν τις Απόκριες στη Θήβα και σ' άλλες περιοχές της Ρούμελης, ένα ευετηριακό έθιμο, που ήταν αφορμή για μεγάλο γλεντοκόπι.
Πρόκειται για έθιμα επηρεασμένα από τη Διονυσιακή λατρεία και τις τελετές των αρχαίων Ανθεστηρίων, όπως η Τσικνοπέμπτη, πιθανό κατάλοιπο των θυσιαστικών εθίμων. Η κνίσα ήταν στην Αρχαιότητα ο λιπαρός ατμός ή αχνός, η οσμή του οπτού κρέατος και του μελδόμενου λίπους, από την αναθυμίαση των καιόμενων θυσιών, η οποία μοσχοβολούσε τον αέρα κι ευαρεστούσε τους Θεούς, το ομηρικό κνίσσος.
Το βράδυ της Τσικνοπέμπτης όλη η οικογένεια δειπνεί μαζί, σ’ ένα συγγενικό σπίτι, όπως το Σάββατο και την Κυριακή της Κρεατινής. Τρώνε, πίνουν, ντύνονται μασκαράδες, τραγουδούν, χορεύουν και γλεντούν ως το πρωί.
Στην παραδοσιακή, αυθεντική, Ρουμελιώτικη Τσικνοπέμπτη, το μενού είναι για μερακλήδες και όπως πάντα τα κρεατικά έχουν την τιμητική τους: χοιρινό κοντοσούβλι ρουμελιώτικο, ζουμερές μπριζόλες αρνίσια παϊδάκια γάλακτος, φημισμένη προβατίνα, ρουμελιώτικο κοκορέτσι, πανσέτα, σουβλάκια, συκωτάκια, συκωταριά και χίλια δυο ζουμερά κοψίδια!
 |
*Δημήτρης Β. Καρέλης
Συγγραφέας -Αρθρογράφος - Πολιτισμολόγος,
Πτυχιούχος του τμήματος Σπουδών στον Ελληνικό Πολιτισμό
της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του ΕΑΠ.
Copyright © 2022 - All Rights Reserved